جاوا اسکریپت چیست؟ راهنمای جامع JavaScript برای برنامه‌نویسی

جاوا اسکریپت چیست؟ راهنمای جامع JavaScript برای شروع برنامه‌نویسی وب

معرفی جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت چیست؟ خب، بذار ساده بگم: جاوا اسکریپت یه زبان برنامه‌نویسی باحاله که بهت اجازه می‌ده وب‌سایت‌های پر زرق‌وبرق و تعاملی بسازی! 😎 با این زبان می‌تونی فرم‌ها رو چک کنی، انیمیشن‌های خفن درست کنی و حتی صفحه رو بدون رفرش کردن آپدیت کنی. جاوا اسکریپت چون هم تو مرورگر کار می‌کنه و هم تو سرور، حسابی تو دنیا برنامه‌نویسی غوغا کرده و یکی از پرطرفدارترین زبان‌هاست 🌐.

JS در مقابل HTML و CSS

فکر کن HTML مثل اسکلت یه خونه‌ست، CSS رنگ و لعاب و دکورشه، و جاوا اسکریپت روحیه و حرکت رو بهش اضافه می‌کنه! 😄 HTML می‌گه چی تو صفحه باشه، CSS می‌گه چه شکلی باشه، و جاوا اسکریپت می‌گه چطور کار کنه. این سه تا با هم یه تیم رویایی برای ساختن وب‌سایت‌های مدرنن.

زبان سمت‌کلاینت یا سرور؟

جاوا اسکریپت اولش فقط تو مرورگرها بود، یعنی سمت کلاینت. اما حالا با اومدن Node.js، می‌تونی باهاش سمت سرور هم کار کنی! این یعنی با یه زبان می‌تونی هم ظاهر سایت (فرانت‌اند) رو درست کنی و هم منطق پشت‌صحنه (بک‌اند) رو بسازی. خیلی باحاله، نه؟ 🚀

تاریخچه و توسعه جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت سال ۱۹۹۵ توسط یه آدم باحال به اسم برندان ایچ تو شرکت نتسکیپ ساخته شد. اول اسمش Mocha بود، بعد LiveScript شد و آخرش چون جاوا حسابی تو بورس بود، اسمش رو گذاشتن جاوا اسکریپت. سال ۱۹۹۷ هم سازمان ECMA اومد و یه استاندارد به اسم ECMAScript براش تعریف کرد که باعث شد این زبان روزبه‌روز بهتر بشه.

استاندارد ECMA و نسخه‌های آن (ES5، ES6+)

استاندارد ECMAScript (یا همون ES) انگار قانون اساسی جاوا اسکریپته! نسخه‌های مهمش مثل ES5 (2009) یه سری فیچرهای پایدار آورد و ES6 (2015) حسابی بازی رو عوض کرد با چیزایی مثل توابع فلش‌دار (Arrow Functions)، کلاس‌ها و ماژول‌ها. نسخه‌های جدیدتر مثل ES2023 و ES2025 هم چیزای خفنی مثل Record و Tuple اضافه کردن.

تفاوت Java و JavaScript

بعضی‌ها فکر می‌کنن جاوا و جاوا اسکریپت فامیلن، ولی اینا اصلاً ربطی به هم ندارن! 😅 جاوا یه زبان کامپایل‌شده‌ست که بیشتر برای برنامه‌های دسکتاپ و سرور استفاده می‌شه و خیلی سخت‌گیره. اما جاوا اسکریپت یه زبان تفسیری و منعطفه که برای وب ساخته شده. شباهت اسمشون فقط یه ترفند بازاریابی بوده!

حتماً ازین مقاله هم خوشت میاد: HTML چیست و چه کاربردی دارد؟

نحوه شروع با جاوا اسکریپت

برای شروع جاوا اسکریپت لازم نیست خودتو اذیت کنی! یه لپ‌تاپ و یه مرورگر کافیه. حالا بیا ببینیم چطور می‌تونی کد بزنی.

قرار دادن JS در HTML

جاوا اسکریپت رو می‌تونی دو جور تو HTML بذاری:

داخلی: کدت رو مستقیم تو تگ <script> توی فایل HTML بنویس.
خارجی: یه فایل جدا با پسوند .js بساز و با <script src="script.js"></script> به HTML وصلش کن.

مثال ساده:

				
					<!DOCTYPE html>
<html lang="fa">
<head>
    <meta charset="UTF-8">
    <title>شروع با جاوا اسکریپت</title>
</head>
<body>
    <h1 id="greeting">سلام، دنیا!</h1>
    <script>
        document.getElementById('greeting').innerText = 'سلام، جاوا اسکریپت!';
    </script>
</body>
</html>

Console و ابزارهای مرورگر

مرورگرهایی مثل کروم و فایرفاکس یه بخش باحال به اسم کنسول دارن. با ()console.log می‌تونی هر چی تو کدت می‌گذره ببینی. فقط کافیه F12 رو بزنی و بری تب Console 🛠️.

ایجاد اولین اسکریپت ساده

با یه کد ساده شروع کن، مثلاً متن یه تیتر رو عوض کن (مثل مثال بالا). اینجوری کم‌کم با HTML و جاوا اسکریپت حال می‌کنی!

مقدمه‌ای بر سینتکس

جاوا اسکریپت یه سری قواعد داره: از نقطه‌ویرگول (;) برای پایان خطوط استفاده کن، با پرانتز توابع رو صدا بزن، و با کروشه آرایه و اشیاء رو بساز. کامنت‌هارو هم با // یا /* */ می‌نویسی که بعداً یادت بمونه چی به چیه!

متغیرها و انواع داده

متغیرها تو جاوا اسکریپت مثل جعبه‌های جادویی‌ان که داده‌ها رو نگه می‌دارن.

var، let، const

var: قدیمی و کمی شلخته‌ست، می‌تونی چند بار تعریفش کنی.
let: مدرن‌تره، فقط تو یه بلوک کار می‌کنه و می‌تونی مقدارش رو عوض کنی.
const: مثل let، ولی مقدارش رو نمی‌تونی عوض کنی (البته اگه شی یا آرایه باشه، محتوای داخلش رو می‌تونی تغییر بدی).

انواع داده‌های پایه (Number, String, Boolean)

جاوا اسکریپت این نوع داده‌ها رو داره:

Number: داده اعداد مثل ۴۲ یا ۳.۱۴
String: داده متنی مثل “سلام”.
Boolean: فقط داده های true یا false.
یه چیزایی مثل null (هیچی نیست) و undefined (اصلاً تعریف نشده) هم داریم.

آرایه‌ها، Objectها

آرایه‌ها: یه لیست مرتب که با [] درست می‌شه، مثلاً [1, “دو”, true].
شی گرایی و آبجکت: یه سری جفت کلید-مقدار که با {} ساخته می‌شن، مثل {name: “علی”, age: 25}.

الگوریتم‌های اولیه و تبدیل نوع

جاوا اسکریپت گاهی خودش نوع داده‌ها رو تبدیل می‌کنه (Type Coercion). مثلاً ‘5’ + 5 می‌شه ’55’، ولی ‘5’ * 1 می‌شه 5. اگه بخوای خودت کنترل کنی، از ()parseInt یا ()String استفاده کن.

توابع و حوزه (Scope)

توابع مثل جعبه‌ابزارن که می‌تونی چند بار ازشون استفاده کنی.

تعریف و اجرا

یه تابع ساده اینجوریه:

				
					function sayHello(name) {
    return `سلام، ${name}!`;
}
console.log(sayHello("علی")); // خروجی: سلام، علی!

آرگومان‌ها و Return

توابع می‌تونن ورودی (آرگومان) بگیرن و یه چیزی (با return) پس بدن. اگه چیزی برنگردونن، undefined می‌دن.

Anonymous و Arrow Functions

توابع ناشناس: بدون اسمن و معمولاً برای callback استفاده می‌شن.
توابع فلش‌دار: تو ES6 اومدن و خیلی جمع‌وجورن:

				
					const add = (a, b) => a + b;
console.log(add(2, 3)); // خروجی: 5

مفاهیم Hoisting و Closures

Hoisting: انگار جاوا اسکریپت تعریف‌های var و function رو می‌بره اول کد.
Closures: توابع داخلی که به داده‌های تابع بیرونی دسترسی دارن، حتی وقتی تابع بیرونی تموم شده.

کار با DOM و رویدادها

DOM (Document Object Model) انگار نقشه HTML شماست که جاوا اسکریپت می‌تونه روش نقاشی بکشه!

انتخاب عناصر HTML

برای انتخاب یه عنصر، از ()document.getElementById یا ()document.querySelector استفاده کن:

				
					const title = document.querySelector('#title');
title.innerText = 'عنوان جدید';

تغییر محتوا و استایل

می‌توانید محتوای متنی یا استایل عناصر را تغییر دهید:

				
					title.style.color = 'blue';

نکات عملکرد

اگه زیادی DOM رو دستکاری کنی، سرعت سایتت میاد پایین. بهتره تغییرات رو یه‌جا اعمال کنی یا از DocumentFragment استفاده کنی.

رویدادهای کلیک، hover و غیره

رویدادها رو با addEventListener مدیریت کن:

				
					button.addEventListener('click', () => alert('کلیک شد!'));

Event Delegation

برای اینکه کلی رویداد رو مدیریت کنی، به جای هر عنصر، یه شنونده رو به والدشون وصل کن. اینجوری کدهات تمیزتر می‌مونه!

کنترل شروط و حلقه‌ها

حلقه‌ها و شرط‌ها قلب منطق برنامه‌نویسی‌ان.

if/else، switch

برای تصمیم‌گیری از if/else یا switch استفاده کن:

				
					if (age > 18) {
    console.log('بزرگسال');
} else {
    console.log('نوجوان');
}

while، for، forEach

حلقه‌ها برای تکرار استفاده می‌شن:

				
					const numbers = [1, 2, 3];
numbers.forEach(num => console.log(num));

break و continue

break: اگر به نتیجه مورد نظر شرط نرسه، حلقه رو می‌ترکونه و می‌پره بیرون.
continue: اگر به نتیجه شرط نرسه، می‌ره سراغ دور بعدی.

تکرار در آرایه‌ها

متدهای آرایه مثل map، filter و reduce برای چرخیدن تو داده‌ها عالی‌ان.

شی‌گرایی (OOP)

جاوا اسکریپت هم می‌تونه شی‌گرا باشه!

پروتوتایپ‌ها و ارث‌بری

هر شی تو جاوا اسکریپت یه پروتوتایپ داره که می‌تونه ازش ویژگی و متد قرض بگیره.

کلاس و سازنده‌ها

کلاس‌ها تو ES6 اومدن و کار رو راحت کردن:

				
					class Person {
    constructor(name) {
        this.name = name;
    }
    sayHello() {
        return `سلام، من ${this.name} هستم`;
    }
}

متدهای کلاس‌ها

متدها تو کلاس‌ها رفتارهای خاصی رو تعریف می‌کنن.

Encapsulation و Modularization

برای تمیز نگه داشتن کد، از متغیرهای خصوصی (با #) و ماژول‌ها استفاده کن.

مفاهیم SOLID مختصر

اصول SOLID مثل مسئولیت واحد کمک می‌کنن کدهات تمیز و مرتب باشه.

کار با JSON و AJAX

کار با JSON و AJAX یکی از مهارت‌های کلیدی در توسعه وب مدرن است که امکان تبادل داده‌ها بین سرور و کلاینت را به‌صورت پویا و بدون نیاز به بارگذاری مجدد صفحه فراهم می‌کند.

JSON (JavaScript Object Notation) به دلیل ساختار سبک و خوانا، به‌عنوان فرمتی استاندارد برای انتقال داده‌ها استفاده می‌شود. این فرمت به راحتی در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف قابل پردازش است و با جاوااسکریپت سازگاری بالایی دارد.

از سوی دیگر، AJAX (Asynchronous JavaScript and XML) تکنیکی است که با استفاده از XMLHttpRequest یا Fetch API، درخواست‌های غیرهمزمان به سرور ارسال می‌کند و پاسخ‌ها را به‌صورت JSON یا سایر فرمت‌ها دریافت می‌کند.

این ترکیب قدرتمند به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا برنامه‌های وب تعاملی و سریع بسازند، مانند بارگذاری محتوای جدید بدون رفرش صفحه یا به‌روزرسانی بخش‌های خاصی از رابط کاربری.

یادگیری این فناوری‌ها نیازمند درک مفاهیم پایه جاوااسکریپت، مدیریت درخواست‌های HTTP و پردازش پاسخ‌های سرور است. با تمرین و استفاده از مثال‌های عملی، می‌توانید از این ابزارها برای بهبود تجربه کاربری و ایجاد برنامه‌های وب پویا بهره ببرید.

JSON چیست؟

JSON یه فرمت سبک برای جابه‌جایی داده‌ست که تو جاوا اسکریپت مثل آب خوردن استفاده می‌شه.

Fetch API

برای درخواست HTTP از fetch استفاده کن:

				
					fetch('https://api.example.com/data')
    .then(response => response.json())
    .then(data => console.log(data));

Promise و async/await

Promise و async/await برای مدیریت عملیات ناهمگام استفاده می‌شن:

				
					async function getData() {
    const response = await fetch('https://api.example.com/data');
    const data = await response.json();
    return data;
}

نمونه پروژه با دریافت API خارجی

یه پروژه ساده می‌تونی با APIهایی مثل JSONPlaceholder درست کنی که داده ازش بکشی.

ES6 و قابلیت‌های نوین

ES6 و نسخه‌های بعدی کلی فیچر خفن به جاوا اسکریپت اضافه کردن.

Template Literal، Destructuring

Template Literals: برای نوشتن متن با متغیر، مثلاً `سلام، ${name}!`
Destructuring: برای باز کردن آرایه یا شی، مثلاً const {name, age} = person;

Spread و Rest Operator

Spread: آرایه یا شی رو پخش می‌کنه، مثلاً [...array].
Rest: آرگومان‌ها رو جمع می‌کنه، مثلاً function sum(...numbers) {}

Arrow Function، Class

اینا تو ES6 اومدن و قبلاً گفتیم چقدر باحالن!

Modules و import/export

ماژول‌ها کمک می‌کنن کدهاتو مرتب نگه داری:

				
					// module.js
export const greet = () => 'سلام!';

// main.js
import { greet } from './module.js';

ویژگی‌های جدید ES2025

برخی از ویژگی‌های جدید در ES2025 شامل موارد زیر میشه:

Record و Tuple: ساختارهای داده غیرقابل تغییر برای اشیاء و آرایه‌ها.
Import Attributes: برای وارد کردن داده‌های غیر جاوا اسکریپت مانند JSON.
Iterator Helper Methods: مانند filter و map برای تکرارکننده‌ها.
Promise.try(): برای شروع زنجیره‌های Promise با کد همگام.

فریم‌ورک‌ها و کتابخانه‌ها

معرفی React.js

React.js یک کتابخانه محبوب برای ساخت رابط‌های کاربری تعاملی استفاده میشه که توسط فیسبوک توسعه پیدا کرده.

Vue.js و Angular

Vue.js: یه فریم‌ورک سبک و انعطاف‌پذیر.
Angular: فریم‌ورک جامع برای برنامه‌های بزرگ.

استفاده از CDN و بسته‌های NPM

می‌تونی کتابخانه‌ها را از طریق CDN یا npm نصب کنی:

				
					npm install react

زمان استفاده از فریم‌ورک

فریم‌ورک‌ها برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده مناسبن، اما برای پروژه‌های کوچک ممکنه بیش از حد بزرگ باشن.

توسعه سمت سرور با Node.js

توسعه سمت سرور با Node.js یکی از محبوب‌ترین رویکردها برای ساخت برنامه‌های وب مقیاس‌پذیر و کارآمد است. Node.js، مبتنی بر موتور V8 گوگل کروم، امکان اجرای کدهای جاوااسکریپت را خارج از مرورگر فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا با استفاده از یک زبان واحد، هم سمت سرور و هم سمت کاربر را مدیریت کنند.

این فناوری به دلیل معماری غیرهمزمان و رویدادمحور خود، عملکرد بالایی در پردازش درخواست‌های همزمان ارائه می‌دهد و برای برنامه‌هایی مانند اپلیکیشن‌های بلادرنگ، APIها و سرویس‌های استریم مناسب است.

با اکوسیستم گسترده‌ای از پکیج‌های npm، توسعه‌دهندگان می‌توانند به سرعت قابلیت‌های مورد نیاز خود را پیاده‌سازی کنند. Node.js با انعطاف‌پذیری و پشتیبانی از فریم‌ورک‌هایی مثل Express.js، گزینه‌ای قدرتمند برای توسعه پروژه‌های مدرن است.

Node.js چیست؟

Node.js یه محیط اجرایی سمت سروره که امکان اجرای جاوا اسکریپت خارج از مرورگر رو فراهم می‌کنه.

نصب و اجرای اولیه

برای نصب Node.js، به وب‌سایت رسمی (https://nodejs.org) مراجعه کن و دستورات اولیه رو انجام بده:

				
					node app.js

مدیریت پکیج‌ها (npm)

npm مثل یه فروشگاه بزرگه که کلی بسته آماده داره:

				
					npm install express

ساخت API ساده با Express.js

یک API ساده با Express:

				
					const express = require('express');
const app = express();
app.get('/', (req, res) => res.send('سلام، دنیا!'));
app.listen(3000, () => console.log('سرور در حال اجرا است'));

نکات امنیت (XSS, CORS)

برای اینکه از شر حملات XSS خلاص شی، یه کتابخونه مثل DOMPurify بردار و استفاده کن. برای CORS هم باید سرور رو درست تنظیم کنی که مشکلی پیش نیاد.

ابزارها و محیط توسعه

ابزارها و محیط‌های توسعه به مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و پلتفرم‌هایی اشاره دارند که توسعه‌دهندگان برای طراحی، کدنویسی، آزمایش و اجرای برنامه‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند.

این ابزارها شامل ویرایشگرهای کد مانند Visual Studio Code، محیط‌های توسعه یکپارچه (IDE) مثل IntelliJ IDEA یا Eclipse، ابزارهای کنترل نسخه مانند Git، و پلتفرم‌های مدیریت پروژه و همکاری تیمی مثل Jira یا Trello هستند.

انتخاب ابزار مناسب به نوع پروژه، زبان برنامه‌نویسی و نیازهای تیم بستگی دارد. یک محیط توسعه کارآمد، بهره‌وری را افزایش داده و فرآیند توسعه را ساده‌تر می‌کند، اما نیازمند یادگیری و تسلط بر ابزارهای انتخاب‌شده است.

VS Code + افزونه‌های JS

Visual Studio Code یه ویرایشگر کد باحاله که با افزونه‌هایی مثل ESLint و Prettier برای کدنویسی جاوا اسکریپت حسابی بهینه‌ست.

Console Browser و Debugger

ابزارهای توسعه‌دهنده مرورگر برای دیباگ و پیدا کردن باگ‌ها مثل یه دوست باحال همیشه کنارتن.

ابزارهای Bundler (Webpack, Rollup)

Webpack و Rollup برای بسته‌بندی و جمع‌وجور کردن کدت به کار میان. خیالت راحت، کدت بهینه میشه!

ESLint و Formatters

با ESLint خطاهای کدت رو گیر میاری، Prettier هم کدت رو خودکار خوشگل و مرتب می‌کنه.

حتماً ازین مقاله هم خوشت میاد: CSS چیست و چه کاربردی دارد؟

بهینه‌سازی و امنیت

بهینه‌سازی و امنیت در جاوا اسکریپت از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه وب مدرن هستند. بهینه‌سازی کد جاوا اسکریپت با استفاده از تکنیک‌هایی مانند کاهش پیچیدگی الگوریتم‌ها، به‌کارگیری روش‌های فشرده‌سازی، و بهره‌گیری از بارگذاری تنبل (lazy loading) می‌تواند عملکرد برنامه‌های وب را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.

این امر تجربه کاربری روان‌تر و مصرف منابع کمتر را تضمین می‌کند. از سوی دیگر، امنیت در جاوا اسکریپت نیازمند توجه به مواردی مانند جلوگیری از حملات XSS (Cross-Site Scripting)، اعتبارسنجی ورودی‌ها، و استفاده از پروتکل‌های امن مانند HTTPS است.

ترکیب این دو رویکرد، برنامه‌هایی کارآمد و ایمن را به ارمغان می‌آورد که پاسخگوی نیازهای کاربران و استانداردهای مدرن وب هستند.

Minification و Bundling

Minification حجم فایل‌های جاوا اسکریپت رو کم می‌کنه و Bundling همه رو یه جا جمع می‌کنه که سریع‌تر لود بشن.

جلوگیری از XSS

برای اینکه XSS بهت حمله نکنه، ورودی‌های کاربر رو با DOMPurify تمیز کن و یه CSP (Content Security Policy) درست و حسابی راه بنداز.

شیوه‌های امن AJAX

برای درخواست‌های AJAX حتما از HTTPS استفاده کن و یه توکن CSRF هم بذار که خیالت راحت باشه.

HTTPS و CSP

HTTPS ارتباطت رو امن نگه می‌داره و CSP نمی‌ذاره اسکریپت‌های ناجور اجرا بشن.

منابع و دوره‌های آموزشی

جاوا اسکریپت یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی برای توسعه وب است که به دلیل انعطاف‌پذیری و کاربرد گسترده‌اش در طراحی سایت‌های تعاملی و پویا مورد توجه قرار گرفته است.

برای یادگیری این زبان، منابع و دوره‌های آموزشی متنوعی وجود دارند که می‌توانند به شما در تسلط بر مفاهیم اولیه تا پیشرفته کمک کنند. کتاب‌های معتبری مانند “JavaScript: The Definitive Guide” نوشته دیوید فلاناگان برای یادگیری عمیق مفاهیم توصیه می‌شود.

همچنین، پلتفرم‌های آنلاین مثل freeCodeCamp، Codecademy و Udemy دوره‌های تعاملی با پروژه‌های عملی ارائه می‌دهند که برای مبتدیان و حرفه‌ای‌ها مناسب‌اند.

وب‌سایت‌هایی مانند MDN Web Docs مرجعی جامع برای مستندات و مثال‌های کاربردی هستند. علاوه بر این، کانال‌های یوتیوب مانند Traversy Media و The Net Ninja ویدیوهای آموزشی رایگان و باکیفیتی در اختیار شما قرار می‌دهند. با تمرین مداوم و استفاده از این منابع، می‌توانید مهارت‌های خود را در جاوا اسکریپت به سطح حرفه‌ای برسانید.

مستندات Mozilla Developer

MDN Web Docs یه گنج واقعی برای یادگیری جاوا اسکریپته.

پروژه‌های رایگان نمونه

سایت‌هایی مثل FreeCodeCamp پروژه‌های رایگان دارن که حسابی بهت کمک می‌کنن دستت راه بیفته.

گیت‌هاب‌های باحال

مخازن گیت‌هاب مثل freeCodeCamp و tc39/proposals پر از نکته‌های باحال برای یادگیریه.

نتیجه‌گیری

جاوا اسکریپت یکی از خفن‌ترین ابزارهای توسعه وبه که همیشه داره آپدیت میشه. با چیزای جدیدی مثل Record و Tuple و ابزارای مدرنی مثل Vite، می‌تونی وب‌اپ‌های پویا و قوی بسازی. با منابع خوب و تمرین مداوم، به یه توسعه‌دهنده حرفه‌ای تبدیل می‌شی 🚀.

سوالات متداول

1- فرق ES5، ES6، ES7 چیه؟

ES5 (2009): چیزای پایه‌ای مثل JSON و strict mode رو آورد.
ES6 (2015): کلی چیز باحال مثل کلاس‌ها و ماژول‌ها اضافه کرد.
ES7 (2016): یه سری فیچر کوچیک‌تر مثل عملگر توان (**).

2- اگه بک‌اند کارم، جاوا اسکریپت یاد بگیرم؟

آره، حتما! با Node.js می‌تونی سمت سرور هم کد بزنی و حسابی به کارت میاد.

3- چند ساعت طول می‌کشه جاوا اسکریپت یاد بگیرم؟

پایه‌هاش ۲۰ تا ۵۰ ساعت وقت می‌بره، ولی برای حرفه‌ای شدن باید چند ماه حسابی تمرین کنی.

4- فرق فرانت‌اند و فول‌استک چیه؟

فرانت‌اند فقط روی رابط کاربری و تجربه کاربر زوم می‌کنه، ولی فول‌استک هم فرانت‌اند داره هم بک‌اند.

5- محیط رایگان برای تمرین جاوا اسکریپت چیه؟

پلتفرم‌هایی مثل CodePen، JSFiddle و Repl.it محیطای باحالی برای تمرینن.

6- بهترین منابع برای یادگیری جاوا اسکریپت چیه؟

MDN Web Docs، FreeCodeCamp، و دوره‌های Udemy و فرادرس منابع خفنی هستن.

شروع کمپین عیدانه نوین اسکیلز

| تا 80% تخفیف استثنایی